Εν αρχή ην ο μύθος. Όχι ο λόγος , που είναι και το ορθόν. Αλλά τί είναι μύθος;
Βγαίνει από το ρήμα «μυώ» και έχει την ίδια ρίζα με το «μυστήριο» και τον «μύστη». Στον Όμηρο η λέξη μύθος σημαίνει συμβουλή, γνώμη και εν κατακλείδι, λόγος. Όχι τυχαία βέβαια, στην «Ποιητική» του Αριστοτέλη ο μύθος αποτελεί την πλοκή της τραγωδίας, «την σύνθεσιν των πραγμάτων», καθώς -κατά τον ίδιο ποιητή – η τραγωδία είναι «μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης». Όμως, πολύ πριν τον Αριστοτέλη –καιι αυτός κάπου το διάβασε ή το άκουσε- οι μύθοι, ιδίως οι λεγόμενοι γνωστικοί μύθοι, χρησίμευαν στην μύηση των νέων στα πανάρχαια μυστικά, στις ανά τους αιώνες συσσωρευμένες εμπειρίες και στα ήθη και έθιμα της εκάστοτε φυλής. Με άλλα λόγια, οι μύθοι όπλιζαν τους άπειρους και αδαείς νεοσσούς ώστε να ανταπεξέλθουν σε κρίσιμες για την επιβίωσή τους καταστάσεις – όπως είναι το κυνήγι, ο πόλεμος και, γιατί όχι, ο έρωτας-, όταν ο άνθρωπος ζούσε και μεγάλωνε σε ένα εχθρικό ή –στην καλύτερη περίπτωση- αδιάφορο ως προς τις ανάγκες του φυσικό περιβάλλον. Συνεπώς, ο μύθος είναι μια πρώτη μορφή οργάνωσης της γνώσης που σκοπεύει στην μεταλαμπάδευσή της, καθότι δια αυτής συντελείται δραστικά η ζωοδότρια μετάβαση του ανθρώπου από την άγνοια στην γνώση, άλλως η πεμπτουσία της τέχνης.
Αρχικά, για να πετύχει τον σκοπό του ο πρωτόγονος σαμάνος, δάσκαλος ή ποιητής μετερχόταν την τέχνη της απεικόνισης, αναπαριστώντας «χρώμασι και σχήμασι» ό,τι ήθελε να διδάξει. Μεταγενέστερα, όταν η γνωστική εμπειρία έγινε τα μάλα ανθρωποκεντρική και ο προφορικός λόγος απέκτησε λογική χροιά που βελτίωνε την απομνημόνευση και κατανόηση της μεταδιδόμενης γνώσης, λογικό είναι ο λόγος να επικρατήσει των υπολοίπων αναπαραστάσεων, πόσο μάλλον μεσουρανούσης της αρχαίας τραγωδίας, που ως γνωστόν δομείτο πάνω στην ανθρώπινη συμπεριφορά, δηλαδή στις ανθρώπινες πράξεις. Έτσι, γύρω από το Αιγαίο πέλαγος – φταίει ο ήλιος, το μπλε χρώμα της θάλασσας ή το κιαροσκούρο των βράχων;- ο μύθος ταυτίστηκε με τον λόγο και ο λόγος έγινε μύθος.
Γράφω τα παραπάνω με την ιδιότητα του «συγγραφέα», επειδή πρόσφατα ρωτήθηκα τί τέλος πάντων κάνω ως συγγραφέας και γιατί αυτά που γράφω ονομάζονται «μυθιστορήματα».
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ως γνήσιος απόγονς του Ομήρου –επτά ελληνικές πόλεις ερίζουν για την καταγωγή του-, βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να δηλώσω ότι είμαι ποιητής, όχι επειδή φτιάχνω στιχάκια, αλλά γιατί μιμούμαι πράξεις ανθρώπων αναπαριστώντας τες δια του λόγου. Στην ουσία γράφω «δράματα» μιμούμενος ανθρώπους δρώντες, δηλαδή ανθρώπους που δρουν και πράττουν, καθώς δίχως πράξεις δεν υπάρχει ποίηση, «σπουδαία και τελεία», το μέγεθος να μην το ξεχάσουμε, παίζει και αυτό σπουδαίο ρόλο στην «Ποιητική».
Επομένως, «έναν μύθο θα σας πω, που τον μάθαμε παιδιά...».
Πρώτη δημοσίευση: http://www.avgi.gr
Κείμενο: Γεράσιμος Θεοδόσης
Ο Γεράσιμος Θεοδόσης είναι συγγραφέας - συνταγματολόγος
